Ὃ Στάρετς Εὐστράτιος (1788-1855)
ΟΙ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΤΑΡΕΤΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ
Στὶς ἀρχὲς τοῦ 19ου αἰῶνος τὸ μοναστήρι τοῦ Γκλίνσκ, στὴ νότια Ρωσία, μεταξὺ τῶν πόλεων Τσερνιγκὼφ καὶ Κούρσκ, ἀπέκτησε μεγάλη φήμη γιὰ τὸν ἀριθμὸ καὶ τὴν πνευματικότητα τῶν πατέρων του.
Ἢ μονὴ τοῦ Γκλὶνσκ εἶχε ἱδρυθεῖ ἀπὸ τὸν 16ο αἰώνα στὸ ὁμώνυμο δάσος, στὶς ὄχθες τὸν πόταμου Ὀμπεστ, ἀλλὰ κατὰ τὶς τρεῖς πρῶτες ἑκατονταετηρίδες τῆς ζωῆς της δὲν ἐγνώρισε ἰδιαίτερη ἄνθιση. Τὸ 1817 ὅμως ἀνέλαβε τὴν ἡγουμενία τῆς ὃ ὀνομαστὸς σταρετς Φιλάρετος 3 (Ντανιλέφσκυ, 1777-1841), γαλουχημένος πνευματικὰ ἀπὸ τὸν ἀρχιμανδρίτη Θεοδόσιο (1Ί802)1 τῆς μονῆς τοῦ Σωφρόνιεφ, μαθητῆ τοῦ μεγάλου ὁσίου Παϊσίου Βελιτσκοφσκυ (1722-1794). Κάτω ἀπὸ τὴν σοφὴ καὶ θεοφιλῆ διαποίμανσι τοῦ σταρετς Φιλάρετου, ἢ ἀδελφότης σύντομα αὐξήθηκε ἀριθμητικά, καλλιεργήθηκε πνευματικὰ καὶ ἀνέδειξε σημαντικὲς ἀσκητικὲς προσωπικότητες.
Μετὰ τὴν κοίμηση τοῦ (31-3-1841) οἳ ἀδελφοὶ ἐπέλεξαν ὡς ὑποψηφίους διαδόχους του τὸν π. Πορφύριο, πνευματικό, καὶ τὸν π. Θεοδόσιο, προϊστάμενο τῆς μονῆς. Κατὰ θεία οἰκονομία ὅμως ὃ τοπικὸς ἐπίσκοπος ὤρισε ὡς ἡγούμενο τὸν κτήτορα τῆς μονῆς Κοτμίζσκυ γέροντα Εὐστράτιο, ποῦ ἐγκαταβίωνε στὸ Γκλὶνσκ ἀπὸ τὸ 1820. Ἔτσι πραγματοποιήθηκε καὶ μία σχετικὴ πρόρρησης τοῦ σταρετς Φιλάρετου.
Ἐλάχιστα βιογραφικὰ στοιχεῖα τοῦ σταρετς Εὐστρατίου μᾶς εἶναι γνωστά, πέρα ἀπὸ...
παραδεδομένη φήμη του ὡς αὐστηροῦ καὶ βιαστοὺ ἀσκητού. Ὅταν ἀνέλαβε τὴν ἡγουμενία εἶχε ἤδη δώδεκα χρόνια ποῦ δὲν ξάπλωνε σὲ κρεβάτι. Κοιμόταν ἐλάχιστα, καθισμένος σὲ μία καρέκλα. Ἔμενε σ' ἕνα φτωχικὸ κελί, καὶ δὲν διέθετε κανένα προσωπικὸ ἀντικείμενο.
Ὅταν ἔγινε ἡγούμενος, τίποτε δὲν ἄλλαξε τὸν τρόπο τῆς ζωῆς του. Ἀναδείχθηκε ἀϊ ἀντάξιο διάδοχό του προκατόχου του. Ἐπὶ τῶν ἥμερών του ἐπεκτάθηκε κτιριακὰ ἢ μονὴ ἀνεγέρθηκε νέο Καθολικὸ καὶ αὐξήθηκε σημαντικὰ ὃ ἀριθμὸς τόσο τῶν ἀδελφῶν ὅσο καὶ τῶν προσκυνητῶν, ποῦ κατέφθαναν στὸ Γκλὶνσκ γιὰ πνευματικὴ ζωογόνηση καὶ παρηγοριά.
Ἔκοιμηθη τὴν 22 Ἰουλίου 1855, σὲ ἡλικία 67 ἐτῶν.
Ἔχει σωθεῖ ἕνα μικρὸ κείμενο τοῦ σταρετς Εὐστρατίου, οἱ Σημειώσεις του, μὲ τὶς ὅποιες χαράσσει ἀποφθεγματικὰ μερικὲς ἁπλὲς ἀλλὰ βασικὲς κατευθυντήριες γραμμὲς συνεποῦς μοναχικῆς (ἄλλα καὶ γενικότερα ὀρθοδόξου πνευματικῆς) ζωῆς, βασισμένες στὴν ὀρθόδοξη πατερικὴ παράδοση. Δημοσιεύουμε κατωτέρω τὸ κείμενο αὐτὸ σὲ νεοελληνικὴ ἀπόδοση.
Μόλις σηκωθεῖς ἀπὸ τὸν ὕπνο, πὲς στὸν ἑαυτό σου: «Ἐργάσου, σῶμα, γιὰ νὰ μὴ ζεῖς εἰς βάρος τῶν ἄλλων νῆφε, ψυχή, γιὰ νὰ κληρονομήσεις τὴν βασιλεία τῶν οὐρανῶν».
Ὅποιος δὲν ἔχει πίστη, ταπείνωση, ὑπομονὴ καὶ ὑπακοή, δὲν θὰ εὐαρεστήση στὸν Θεό.
Ὑπακοὴ σημαίνει ἔκκοπή του θελήματός μας.
Νὰ νικᾶς τοὺς πειρασμοὺς μὲ τὴν ὑπομονὴ καὶ τὴν προσευχή.
Νὰ εὐχάριστης τὸν Θεὸ γιὰ κάθε θλίψη.
Ὅσο αὐξάνουν οἳ θλίψεις, τόσο αὐξάνει καὶ ἢ παρηγοριὰ ἀπὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα.
Ὅταν ἔχεις βάσανα, νὰ λές: «Ὃ Κύριος προνοεῖ γιὰ μένα».
Πέντε πράγματα τρέμουν οἳ δαίμονες: τὴν νηστεία καὶ τὴν δίψα· τὴν εὐχὴ τοῦ Ἰησοῦ· τὸ σημεῖο τοῦ σταυροῦ τὴν συχνὴ Θεία Μετάληψη τὴν ἀκλόνητη ἐλπίδα στὸν Θεό.
Ὅποιος παραδίδεται στὸν ὕπνο μέσα στὸ κελί του, θὰ χλευαστεῖ ἀπὸ τοὺς δαίμονες.
Ὅποιος ἀποφεύγει τὴν σωματικὴ ἐργασία, δὲν μπορεῖ νὰ προκόψει οὔτε στὴν πνευματική, γιατί ἢ δεύτερη γεννᾶται ἀπὸ τὴν πρώτη.
Τὸ σῶμα παραλύει ἀπὸ τὴν ἀπελπισία καὶ τὴν ἐσωτερικὴ ἀνησυχία, τὸν φόβο καὶ τὴν ταραχή.
Μερικοὶ λένε: «Ἂς ἔχουμε ἐλπίδα στὸν Θεό». Οἳ ψυχὲς τοὺς ὅμως εἶναι ἀνήσυχες καὶ φοβισμένες. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἐλπίζουν μὲ τὴν γλώσσα, ὄχι ὅμως καὶ μὲ τὴν καρδιά τους.
Ὃ φόβος προξενεῖ μεγάλη βλάβη στὴν ψυχή. Ὃ ἐχθρός της σωτηρίας μᾶς γνωρίζει ὅτι στὴν ζωὴ αὐτὴ δὲν ὑπάρχει πιὸ σωτήρια ἐνέργεια ἀπὸ τὴν γενναία ἄρση τῶν βαρῶν ποῦ μᾶς φορτώνουν οἳ ἄλλοι ἄνθρωποι, γιὰ αὐτὸ προσπαθεῖ, ἀπὸ φθόνο, νὰ μᾶς ταράξει. Ἐσὺ λοιπὸν πρέπει μὲ ὅλη σου τὴν δύναμη (νὰ ἀγωνίζεσαι, ὥστε) ὅταν σὲ κακολογοῦν, νὰ διατηρεῖς τὴν εἰρήνη τῆς καρδιᾶς σου. Καὶ ἂν ταράζεσαι, νὰ μὴν τὸ φανερώνεις, (βάζοντας ἔτσι ἀρχὴ γιὰ τὸ τέλειο ξερίζωμα τοῦ πάθους).
Ἂν ἔφαγες ὑπέρμετρα ἢ ἔκανες κάτι ἄλλο, στὸ ὅποιο σὲ ἔσπρωξε ἢ ἀνθρώπινη ἀδυναμία σου, νὰ μὴν ταραχθεῖς. Ἀγωνίσου γενναία νὰ διορθωθεῖς.
Ἢ ἐσωτερικὴ εἰρήνη συνίσταται στὴν ἀγάπη καὶ ἀποκτᾶται μὲ τὴν θλίψη.
Ό, τί κατορθώνεται μὲ κόπο, ἔχει μεγάλη ἀξία καὶ σταθερότητα. Ἢ ψυχὴ ἀποκτᾶ ἀνάπαυση μόνον ὅταν διέρχεται διὰ πυρὸς καὶ ὕδατος. Ὅταν δηλαδὴ ὑποφέρει πολλά, τότε πραγματοποιεῖ πρόοδο.
Νὰ νικᾶς τὸν θυμὸ μὲ τὴν σιωπή. Ὃ ὀργίλος ἄνθρωπος εἶναι φονιὰς τῆς ψυχῆς του.
Δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ μὴ θυμώνεις, ἂν δὲν εἶσαι ταπεινός.
Τίποτε δὲν ταπεινώνει τὴν ψυχὴ τόσο πολὺ ὅσο ἢ ἀνέχεια.
Κανεὶς δὲν θὰ ἀπόκτηση ταπείνωση χωρὶς κόπο.
Ἕνας μοναχὸς πρέπει πάντοτε νὰ θρηνεῖ, πενθώντας γιὰ τὶς ἁμαρτίες του. Ἔτσι θὰ ταπεινώνεται. Ἔτσι θὰ γλιτώσει τὸν ἑαυτό του ἀπὸ τὴν καταδίκη.
Ἀρετὴ ἀνώτερη ἂπ' ὅλα τὰ ἀσκητικὰ κατορθώματα καὶ τοὺς κόπους τῆς εὐσέβειας εἶναι τούτη: Νὰ κάνουμε ὑπομονὴ γιὰ χάρι τοῦ Χριστοῦ.
Μὴ μιλᾶς, χωρὶς νὰ εἶναι ἀνάγκη. Πολλὰ κακὰ προέρχονται ἀπὸ τὴν φλυαρία. Συχνὰ ἀρχίζουμε μὲ πνευματικοὺς λόγους, γιὰ νὰ καταλήξουμε στὴν κακολογία καὶ τὴν κατάκριση τοῦ πλησίον.
Τὸ πρῶτο μέλημά μας ἂς εἶναι νὰ μὴν ἁμαρτάνουμε καὶ τὸ δεύτερο νὰ μὴν κατακρίνουμε.
Ἄσκησε τὴν γλώσσα σου, ὥστε πάντοτε καὶ σὲ κάθε περίσταση νὰ λέει πρὸς τὸν Θεὸ καὶ τοὺς ἀδελφοὺς τὸ «εὐλόγησον».
Ὅταν μιλᾶς, νὰ ἐκφράζεσαι μὲ λεπτότητα, ὥστε νὰ μὴν πικράνεις κανένα συνομιλητή σου.
Μὴ διαβάλλεις τὸν ἐχθρό σου μπροστὰ σὲ ἄλλους.
Ὄχι μόνο νὰ μὴ χαίρεσαι, ἄλλα καὶ νὰ θρηνεῖς γιὰ τὴν πτώση τοῦ ἀδελφοῦ σου, ἐπειδὴ ἔχουμε ἐντολὴ νὰ ἰὸν ἀγαποῦμε ὅπως τὸν ἑαυτό μας.
Βασικὲς ἐνδείξεις τῆς πνευματικῆς προόδου εἶναι ἢ βαθιὰ ταπείνωσις καὶ ἡ ἀγάπη πρὸς τὸν πλησίον.
Ὅποιος κοινωνεῖ ἀξία, γεύεται τὴν ζωή. Ὅποιος κοινωνεῖ ἀνάξια, γεύεται τὸν θάνατο, ὃ ὅποιος, ἂν καὶ ἀνεπίγνωστα, κατοικεῖ μέσα του.
Γιὰ νὰ κατανόησης τὰ ἱερὰ κείμενα χρειάζεται ταπείνωση καὶ προσευχή.
Ἢ μελέτη τοῦ νόμου τοῦ Θεοῦ πρέπει νὰ γίνεται μὲ ὑπομονὴ καὶ ἐπιμονή.
Ὅταν κάποιος συνομιλητής σου βρίσκεται σὲ φανερὴ ἀντίθεση μὲ τὴν ἀλήθεια, ὑποχώρησε καὶ τερμάτισε τὴν συζήτηση.
Νὰ ἔχεις κλεισμένο στὴν καρδιά σου πάντοτε τὸν φόβο τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ στέκεσαι μὲ εὐλάβεια μπροστά Του.
Φυλάξου ἀπὸ τὸ ψέμα, γιατί θὰ δίωξη τὸν φόβο τοῦ Θεοῦ ἀπὸ μέσα σου.
Κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ ἀπόκτηση τὸν τέλειο φόβο τοῦ Θεοῦ, ἂν δὲν ἐλευθερωθῆ ἀπὸ κάθε μάταιη μέριμνα
Ἂν ἢ ψυχή σου μολυνθεῖ ἀπὸ κάποιο θανάσιμο ἁμάρτημα, τότε καὶ ἄλλες ἁμαρτίες θὰ σπεύσουν καὶ θὰ σὲ προτρέπουν νὰ τὶς διάπραξης.
Κάθε ἀμετανόητος ἁμαρτωλὸς εἶναι ἕνας Ἰούδας.
Φυλάξου ἀπὸ τὴν κατάκριση τοῦ πλησίον, ὄχι μόνο (τὴν ἐξωτερική, ποῦ γίνεται) μὲ τὰ λόγια, ἄλλα καὶ (τὴν ἐσωτερική, ποῦ συντελεῖται) μέσα στὴν καρδιά σου.
Ἐκεῖνος ποῦ λέει τὸ καλό, ἄλλα σκέπτεται τὸ κακό, εἶναι ἀκόμη ἀτελής.
Κάθε τί ποῦ θλίβει τὴν συνείδηση καὶ ἱκανοποιεῖ τὴν σάρκα εἶναι ἁμαρτία.
Ἢ καθαρὴ συνειδήσεις ἀποκτᾶται μὲ τὴν νηστεία, τὴν ἀγρυπνία, τὴν ὑπομονὴ καὶ τὴν ἀνδρεία.
Ἂν ἀγωνίζεσαι μὲ ζῆλο, ἂν δὲν μένεις ἀργὸς καὶ ἂν δὲν λιπόψυχης, θὰ γνωρίσης τὴν νίκη. Ὃ Πρῶτος Ἀσκητής, (ὃ Κύριος), σὲ παρακολουθεῖ. Στέφανοι, δόξα, τιμὴ καὶ μακαριότης σὲ ἀναμένουν. Οἳ χορεῖες τῶν Ἁγίων περιμένουν νὰ σὲ δεχθοῦν γιὰ πάντα στὴν βασιλεία τῶν οὐρανῶν.
Πάντοτε νὰ κάνης διακριτικὴ κατανομὴ στὰ ἀσκητικά σου παλαίσματα,
Ἢ ἐνέργεια τῆς χάριτος τοῦ Κυρίου εἶναι ἀνάλογη μὲ τὴν ἐκπλήρωση τῶν ἐντολῶν Του ἀπό μας.
Γιὰ τὴν προσευχή:
Ἂν δὲν ὑπάρχη ἀδήριτη ἀνάγκη, μὴν ἀφήνεις τὸν κανόνα σου.
Ὅταν προσεύχεσαι, φρόντισε νὰ ἔχεις εἰρηνικὴ διάθεση. Εἶναι ἢ σπουδαιότερη προϋπόθεσης γιὰ καρποφόρο προσευχή.
Ἐκεῖνος ποῦ κοπιάζει πολὺ στὴν προσευχή, πικραίνει ὅμως τὸν ἀδελφό του, κοπιάζει μάταια.
Ἐκεῖνος ποῦ προσεύχεται, ἐλπίζει. Καὶ ἐκεῖνος ποῦ ἐλπίζει, εἶναι εἰρηνικός.
• Εἶναι ἀδύνατο νὰ ἔχουμε καθαρὴ προσευχή, ἂν εἴμαστε βουτηγμένοι μέσα στὶς
κοσμικὲς μέριμνες. Προσευχὴ σημαίνει ἀπουσία κάθε ἐξωτερικοῦ περισπασμοῦ.
Ὅποιος προσεύχεται ἀπρόσεκτα, προσεύχεται ἐφάμαρτα.
Ὅποιος δὲν ἀσκεῖται στὴν συχνὴ προσευχή, δὲν θὰ φθάση στὴν ἀδιάλειπτη προσευχή.
Γιὰ τὴν αὐταπάρνηση:
Αἰτία κάθε ἁμαρτίας εἶναι ἢ ἀπροθυμία μας νὰ ἀρνηθοῦμε τὸν ὕπνο, τὴν βρώση καὶ
τὴν πόσι.
Μὴ συλλογίζεσαι τὰ τοῦ Θεοῦ μὲ γεμάτο στομάχι.
Ἢ πείνα καὶ ἢ δίψα εἶναι ἀναγκαῖες σὲ ἕναν ἄνθρωπο ποῦ θέλει νὰ ἐξαγνίσει τὸ σῶμα του καὶ νὰ προφυλαχθεῖ ἀπὸ πονηροὺς λογισμοὺς καὶ σαρκικὲς ἐπιθυμίες.
Ἢ χαλιναγώγησης τοῦ στομάχου κατασιγάζει τὰ πάθη. Ὅποιος νικιέται ἀπὸ τὴν γαστριμαργία, τὰ συνδαυλίζει.
Τὸ γεμάτο στομάχι προξενεῖ ραθυμία καὶ ὑπνηλία.
Ἢ περίσσεια τῆς τροφῆς σκοτίζει τὸν νοῦ.
Ὅποιος θέλει νὰ ἔχη νοῦ καθαρὸ ἀπὸ πονηροὺς λογισμούς, πρέπει νὰ ἀδυνατήσει τὴν
σάρκα του μὲ τὴν νηστεία
Ἢ νηστεία μᾶς εἶναι ἀπαραίτητη, γιατί μ' αὐτὴν ἐλευθερωνόμαστε ἀπὸ τὴν ἁμαρτία ἀλλιῶς δὲν ἔχει ἀξία
Τρῶγε κάθε μέρα, ἀλλὰ συγκρατημένα.
Τὸ ψωμὶ ἡ ἢ ζάχαρις καὶ τὸ ζεστὸ νερὸ εἶναι ἢ καλύτερη τροφὴ γιὰ ἕνα μοναχό. Χωρὶς ζεστὸ νερὸ τὸ στομάχι τοῦ νηστευτοῦ στενεύει καὶ προξενοῦνται διάφορες ἀρρώστιες.
Μετάφρασης: Συμεὼν μοναχὸς Παρακλητιανὸς
