Το χάλκινο φίδι του Μωυσέως.Πατερικές ερμηνείες του συμβολισμού.

“Εἶπεν ὁ Κύριος·  καὶ οὐδεὶς ἀναβέβηκεν εἰς τὸν οὐρανὸν εἰ μὴ ὁ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταβάς, ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ὁ ὢν ἐν τῷ οὐρανῷ. καὶ καθὼς Μωϋσῆς ὕψωσε τὸν ὄφιν ἐν τῇ ἐρήμῳ, οὕτως ὑψωθῆναι δεῖ τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου,  ἵνα πᾶς ὁ πιστεύων εἰς αὐτὸν μὴ ἀπόληται, ἀλλ’ ἔχῃ ζωὴν αἰώνιον “(.Ιω. γ’ 13-15)

Α.Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας.

Ο τύπος του χάλκινου φιδιού εκλαμβάνεται σαν τύπος του αθώου και αναμάρτητου Χριστού.

Ο Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας στον παράδοξο αυτό συμβολισμό διακρίνει δύο δόγματα της πίστεώς μας. Το Θεανδρικό πρόσωπο του Χριστού και τον Σταυρό του.

Πώς όμως ο αγαθός Θεός συμβολίζεται με το φίδι; Και απαντά ο Άγιος Κύριλλος. Όπως ο Χριστός ήταν συγχρόνως Θεός και άνθρωπος. Μήπως ήταν μικρότερη ταπείνωση και δυσφήμιση για τον αναμάρτητο Χριστό να έρθει στον κόσμο σαν ένας από τους αμαρτωλούς; Και συνεχίζει:

« Γέγονε τοίνυν ο Θεός Λόγος εν ομοιώματι σαρκός αμαρτίας, ινα κατακρίνη την αμαρτίαν εν σαρκί, καθώς γέγραπται (Ρωμ.8,3) και τοις ατενίζουσιν εις αυτόν δι΄εκτενεστέρας της πίστεως, ή και της των θείων δογμάτων ερεύνης σωτηρίας ακαταλύτου πρόξενος αναδειχθή.Το δε εφ΄υψηλής  τινος υποβάθρας  ανεστηλώσθαι τον όφιν, δηλοί δη πάντως το εν περιφανεία και επισημότητι γενέσθαι Χριστόν….δια το επί του Σταυρώ πάθος».(Κυρίλλου Αλεξανδρείας .Εις Ιωάννην 2,1:P.G 73,252BC).

.. «Αλλωστε, πως μπορούμε να συλλάβουμε ότι ο Θεάνθρωπος υψώθηκε πάνω στον καταραμένο Σταυρό; Επειδή και ο Σταυρός ήταν επικατάρατος και ο όφις επικατάρατος, ο συγκεκριμένος συμβολισμός προτυπώνει  εκφραστικότατα τον Εσταυρωμένο Χριστό.

Η πικρή και ανθρωποκτόνος αμαρτία κατέτρωγε το ανθρώπινο γένος δαγκώνοντας με πολλούς τρόπους την ψυχή του ανθρώπου και χύνοντας στην πληγή το ποικιλόμορφο δηλητήριο της διαφθοράς. Πάνω στην γη δεν μπορούσε να βρεθεί τρόπος απαλλαγής. Γι΄αυτό προέκυψε η ανάγκη «της εξ ουρανών επικουρίας. Ο Θεός Λόγος έγινε άνθρωπος».(Εις Ιωάννην 2,1:PG 73,252B)

Ο Θεοδώρητος κάνει τον εξής συλλογισμό: Με το φίδι βλάστησε η αμαρτία. Και ο Δεσπότης Χριστός εμφανίστηκε «εν ομοιώματι σαρκός αμαρτίας»(Ρωμ.8,3).Το χάλκινο φίδι προτυπώνει το Σωτήριο Πάθος. Εκείνο ήταν ομοίωμα φιδιού, αλλά χωρίς δηλητήριο. Και ο Μονογενής Υιός του Θεού είχε ανθρώπινο σώμα αλλά αναμάρτητο. Όσοι δαγκώνονταν από τα φίδια, εφόσον ατένιζαν το χάλκινο φίδι σώζονταν. Όσοι προσβάλλονται από την αμαρτία, εφόσον πιστεύουν ακράδαντα στο Πάθος του Χριστού απολαμβάνουν την αιώνια ζωή.(Θεοδωρήτου .Εις Αριθμούς 38.PG 80 ,388C-389A)

Β.Ε.Ζιγαβηνός.

O Ζιγαβηνός εστιάζοντας την προσοχή του στο υλικό από το οποίο ήταν κατασκευασμένο το φίδι θεωρεί το χάλκινο φίδι ως τύπο «του στερρού και ανενδότου προς κακίαν σώματος του Χριστού». Όπως το δηλητήριο αδυνατεί  να διαποτίσει τον χαλκό, έτσι ήταν αδύνατο να εισβάλλει η αμαρτία στην ανθρώπινη φύση του Χριστού. Και συνεχίζει:

«Εκεί μεν, επεί δι΄όφεως η βλάβη, δι’ όφεως και η θεραπεία. Ενταύθα δε, επεί δι΄ανθρώπου ο θάνατος εισήλθεν εις τον κόσμον, δι΄ανθρώπου και η ζωή παρεγένετο».(Ζιγαβηνού .Εις Ιωάννην 3.PG 129,1169C,1169D)

Γ.Άγιος Ανδρέας Κρήτης.

Με την ανύψωσή του στον Σταυρό ο Κύριος εκπλήρωσε τον τύπο του χάλκινου φιδιού, υπογραμμίζει ο Άγιος Ανδρέας Κρήτης. Εξαφάνισε την κατάρα και εισήγαγε την ευλογία. Δεν είναι πλέον επικατάρατος «πάς ο κρεμάμενος επί ξύλου».(Ανδρέα Κρήτης.Λόγος εις την Παγκόσμια ύψωση του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού.pg 97,1029^A).

Δ.Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος.

O Αγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος κάνει τους εξής παραλληλισμούς:

-Στην έρημο εμφανίστηκαν φίδια που θανάτωναν τους Ισραηλίτες. Και στην ζωή του ανθρώπου μπήκαν σαν φίδια οι δαίμονες, που δια της αμαρτίας θανάτωσαν τον πρωτόπλαστο και θανατώνουν όλους τους ανθρώπους.

-Το χάλκινο φίδι κατήργησε το δηλητήριο και χάρισε την ζωή σε όσους το ατένιζαν. Ο Χριστός κατήργησε το κράτος της αμαρτίας και δώρησε την αιώνια ζωή.

-Τις πληγές των φιδιών θεράπευσε το χάλκινο φίδι που υψώθηκε επάνω στο ξύλο. Τις πληγές που προκάλεσε ο σατανάς στους ανθρώπους, θεράπευσε ο Χριστός.

-Όσοι ατένιζαν την χάλκινη εικόνα διέφευγαν τον πρόσκαιρο θάνατο. Όσοι πιστεύουν στον Χριστό και «τουτον Εσταυρωμένον» διαφεύγουν τον αιώνιο θάνατο.

-Εκεί φίδι τσιμπούσε και φίδι θεράπευε. Εμάς θάνατος μας κατέστρεψε και θάνατος μας έσωσε. Μας κατέστρεψε ο θάνατος του Αδάμ και μας έσωσε ο θάνατος του Χριστού, που είναι ο νέος Αδάμ.

-  Στην έρημο το φίδι που θανάτωνε είχε δηλητήριο. Το φίδι που χάριζε ζωή δεν είχε. Αντίστοιχα ο θάνατος,  που οδηγεί την ανθρωπότητα στην απώλεια, περικλείει αμαρτία και είναο οψώνιο της αμαρτίας. Ο θάνατος όμως του Κυρίου, που μας έσωσε, καμία σχέση δεν έχει με την αμαρτία, ούτε προήλθε από αυτήν .(Χρυσοστόμου .Εις Ιωάννην  27,2.PG.59,159.)

Ε.Άγιος Γρηγόριος Νύσσης.

Πολύ ενδιαφέρουσα είναι και  η ερμηνεία που δίνει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος για το χάλκινο φίδι.

Λέει λοιπόν , ότι το χάλκινο φίδι δεν ήταν τύπος αλλά αντίτυπος του Σταυρωθέντος Χριστού .Δηλαδή δεν εικόνιζε το Χριστό αλλά το διάβολο .Και  απαντώντας σε όσους θα αναρωτιούνται για το πώς ο διάβολος είναι δυνατόν να σώζει, λέει, πως σώζει όσους πιστεύουν πως «ο υπό του όφεως τυπούμενος» διάβολος νεκρώθηκε από το Χριστό .

πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Αθανασίο