Ανάδοχος των Μοναχών, ήτοι ο Γέροντας, ποίας αρετάς πρέπει να έχει.

Ταύτην την ίδια λέξιν (σημ. ‘’θεοφιλής’’) και ταύτας τας αρετάς όπου λέγει ο παρών Κανών (σημ. κανόνας Β’ της Πρώτης και Δευτέρας Συνόδου) μεταχειρίζεται και απαιτεί και ο μέγας Βασίλειος, να έχει ο μέλλων γενέσθαι γέροντας και πνευματικός πατήρ, εν τω ασκητικώ αυτού λόγω, ου και η αρχή· ‘’Δεύτε πάντες οι κοπιώντες’’· λέγων, προς τον μέλλοντα υποταχθήναι· ‘’Πολύν φροντίδα και πρόνοια λάβε, αδελφέ, εις το να εύρεις διδάσκαλον και οδηγόν της πολιτείας σου απλανή, καλώς γινώσκοντα να οδηγεί τους προς Θεόν πορευομένους, στολισμένον με αρετάς, από τα έργα του μαρτυρίαν έχοντα ότι αγαπά τον Θεόν, γνώσιν έχοντα των Θείων Γραφών, αφιλάργυρον, απερίσπαστον, ησύχιον, θεοφιλή, φιλόπτωχον, αόργητον, πολύν εις οικοδομήν των εγγιζόντων αυτώ και … τα εξής. Και απλώς ειπείν, άνδραν πολυάρετον, ίνα γένης κληρονόμος των αυτών αγαθών’’.

Ο δε άγιος Κάλλιστος ο Ξανθόπουλος, εξηγών ποιος είναι ο απλανής

γέροντας, λέγει· ‘’ότι είναι εκείνος όπου φέρει μαρτυρίαν από τας ιεράς Γραφάς εις εκείνα όπου λέγει. Αφ’ ου λοιπόν εύρη τινάς τοιούτον γέροντα, και εκδώσει τον εαυτόν του εις αυτόν, πρέπει να ακολουθεί εις τα εκείνου προστάγματα’’. Και κατά τον Μέγαν ειπείν Βασίλειον, παν το παρ’ αυτού λεγόμενον πρέπει να γίνεται εις την συνοδίαν, ωσάν νόμος και Κανών. Αλλ’ επειδή είπομεν ποίας αρετάς πρέπει να έχει ο γέροντας, καλόν είναι εν συντόμω να ειπούμεν και ποίας αρετάς πρέπει να έχει ο υποτακτικός.

Ο μεν ουν Μέγας Βασίλειος λέγει, ότι ο υποτακτικός πρέπει να μη φυλάττει εις τον εαυτόν του κανένα απόκρυφον κίνημα, αλλά να φανερώνει δια της εξαγορεύσεως τα κρυπτά της καρδιάς του, και κάθε  αμάρτημά του να αναφέρει εις τον προεστώτα, ή αυτός μόνος αμέσως, ή με το μέσον άλλων αδελφών όπου ηξεύρουσι το αμάρτημα αυτό, αν δεν ημπορούν αυτοί μόνοι να το ιατρεύσουν. Την εξομολόγησιν των υποτακτικών ως αναγκαίαν αναφέρει και ο ρηθείς Κάλλιστος και προ αυτού ο Ιωάννης της Κλίμακος εν τω περί υποταγής Δ’ λόγω. Κοντά εις την εξομολόγησιν προσθέτει και άλλα τέσσερα ο Κάλλιστος, τα οποία είναι αναγκαία εις τον υποτακτικόν, παρά του της Κλίμακος ταύτα ερανισάμενος, ήγουν το να έχει πίστιν καθαράν και άδολον εις τον γέροντά του, νομίζωντας ότι βλέπωντας και υποτασσόμενος εις αυτόν, αυτόν τον Χριστόν βλέπει και υποτάσσεται. Το να λέγει την αλήθειαν εις όλα τα λόγια και έργα όπου κάμει και να μη λέγει άλλα αντί άλλων. Το να μη κάμνει το δικόν του θέλημα, και το να μη αντιλέγει. 

Ο δε Ιωάννης της Κλίμακος κοντά εις τα πέντε αυτά όπου είπομεν, προσθέτει ότι ο υποτακτικός πρέπει να έχει και αγάπην βεβαίαν προς τον γέροντά του, χωρίς την οποίαν, θαυμάζει, λέγει, αν δεν περνά ματαίως την εν τω τόπω διατριβήν ο υποτακτικός, ώντας ηνωμένος με τον γέροντά του με μίαν πλαστήν και ψεύτικην υποταγήν· λέγει δε και τούτο ότι δεν πρέπει να ανακρίνωμεν, και να κατακρίνωμεν τους γέροντάς μας αν βλέπωμεν αυτούς να έχουν κάποια μικρά σφάλματα, ως άνθρωποι».

 Πηδάλιο αγίου Νικοδήμου