Γέροντος ἱερομ. Πετρωνίου Τανάσε

Προσκύνημα στο Άγιον Όρος

Τόπος διαλεκτός, τό Περιβόλι τῆς Παναγίας, θαυμαστός μάρτυς καί συνεχιστής τοῦ λαμπροῦ βυζαντινοῦ πολιτισμοῦ. Ὁ Ἄθως εἶναι τό πανάκριβο θησαυροφυλάκιο τῆς Ὀρθοδοξίας, ἡ δύναμις, ἡ δόξα καί τό καύχημά της.

Μετά τούς Ἁγίους Τόπους, ὁ Ἄθως εἶναι τό ἁγιώτατον Ὄρος, «ὄρος στό ὁποῖον ἠθέλησε ὁ Θεός νά κατοικήση», τό ὁποῖο, μαζί μέ τό Θαβώρ καί τό Σινᾶ ἀποτελοῦν τήν Τριάδα ὀρέων τῆς θεϊκῆς ἀποκαλύψεως.

Ἄν στό Σινᾶ, στό μέσον τῆς ἐρήμου ὁ Θεός Πατήρ φανερώθηκε μέ βροντές καί ἀστραπές γιά νά δώση στόν ἐκλεκτό λαό τόν Νόμο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ἄν στό Θαβώρ, ἀνάμεσα στά καταπράσινα λειβάδια τῆς Γαλιλαίας, ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ φανερώθηκε μέ ὅλη τήν δόξα Του, ἔπειτα στόν Ἄθω, ὄρος ἐν μέσῳ θαλάσσης, εἰκόνα τῆς Ἐκκλησίας, πάντοτε χειμαζομένης ὑπό τῶν «κυμάτων» καί οὐδέποτε καταποντιζομένης, τό Ἅγιον Πνεῦμα, μυστικά καί ταπεινά μέ τίς ἁγιάζουσες ἐνέργειές του μεταβιβάζει καί φωτίζει τίς ἀνθρώπινες ὑπάρξεις καί ἀποκαλύπτεται στίς ὡραῖες καί πνευματικοποιημένες ὄψεις τῶν μοναχῶν.

Τριάδα ὀρέων ἁγιασμένων: Τό Σινᾶ-Παλαιά Νομοθεσία, τό Θαβώρ, -ἡ Νέα Νομοθεσία καί ὁ Ἄθως-ὁ ἀρραβώνας τοῦ μέλλοντος αἰῶνος. Δέν ὡρίσθηκε περιπτωσιακά στόν Ἄθω ἡ τελευταία δογματική διδασκαλία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ἡ διδασκαλία τῶν ἀκτίστων ἐνεργειῶν καί δέν ἀναπτύχθηκε τυχαῖα ἐδῶ ἡ φιλοκαλία τῆς ἀδιαλείπτου προσευχῆς.

Εἶναι φυσικό ἑπομένως ὅλοι οἱ χριστιανοί καί ἰδιαίτερα οἱ μοναχοί νά ἐπιθυμοῦν νά ἰδοῦν τό Ἅγιον Ὄρος, τό Ὄρος τῶν Μοναχικῶν ἐπιθυμιῶν. «Νά ἰδῆς τήν Νεάπολι καί μετά νά πεθάνης», ἔλεγαν οἱ Ἰταλοί. «Νά μή πεθάνω προτοῦ νά ἰδῶ τόν Ἄθωνα», εὔχονται οἱ ὀρθόδοξοι μοναχοί, ὅπως κι ἐγώ τό εὐχήθηκα καί ὁ Θεός μέ ἀξίωσε αὐτῆς τῆς εὐλογίας.

Παλαιότερα, διάβαζα μέ σφιγμένη τήν καρδά μερικά δυτικά περιοδικά γιά τήν παρακμή καί κρίσι πού περνᾶ ὁ Ὀρθόδοξος Μοναχισμός καί κυρίως ὁ Ἀθωνικός. Ἔρχομαι τώρα νά διαπιστώσω προσωπικά πῶς ἔχουν τά πράγματα καί νά καταλάβω ὅτι ὁ Ἄθως διέρχεται μία βαθειά ἀλλαγή.

Οἱ εἰδικές συνθῆκες τίς ὁποῖες ἀπολαμβάνει τό Ἅγιον Ὄρος ἔχουν ἐπιτρέψει τήν αὔξησι καί συνύπαρξι ἐδῶ ὅλων τῶν τύπων τῆς μοναχικῆς ζωῆς: κοινοβιακῆς, ἰδιορρύθμου καί ἡσυχαστικῆς, ἔχοντας  τήν δυνατότητα ὁ καθένας νά σωθῆ μέ τόν πιό ταιριαστό τρόπο στήν ἐσωτερική του ἀναζήτησι.

Ὁ προσκυνητής πού περνᾶ σήμερα στά μονοπάτια τοῦ Ἄθωνος, δέν μπορεῖ νά μή παρατηρήση κάτι τό ξεχωριστό. Οἱ ἰδιόρρυθμες μονές ὑποφέρουν ἀπό λειψανδρία, πρᾶγμα τό ὁποῖον καθιστᾶ δύσκολη τήν ὅλη ζωή τῆς μονῆς. «Δέν ἔρχονται νέοι στό μοναστήρι» σοῦ λέγουν στενοχωρημένοι οἱ γέροντες Πατέρες ἀπ᾿ αὐτές τίς μονές, ρωτώντας σε προτρεπτικά μήπως θέλεις νά μείνης σ᾿ αὐτούς.

Ἀντίθετα οἱ κοινοβιακές μονές εὑρίσκονται σέ πλήρη ἄνθησι. Χρόνο μέ τόν χρόνο αὐξάνεται ὁ ἀριθμός τῶν διαβιούντων. Μερικές ἤδη ἰδιόρρυθμες μονές ἄρχισαν νά μετασχηματίζονται σέ κοινόβια. Κατ᾿ αὐτό τόν τρόπο πολλές ἀλλαγές ἔλαβαν χώρα τά τελευταῖα χρόνια καί ἴσως γίνουν περισσότερες μέχρις ὅτου οἱ μονές, «οὐρανός ἐπί τῆς γῆς», ἀποκτήσουν τήν παλαιά δόξα καί αἴγλη τους.

Οἱ νέοι, πού κυρίως ἔρχονται, εἶναι ἀπό χωριά καί πόλεις. Εἶδα πολλούς στήν Ἀθωνιάδα σχολή. «Μία καλή ἐλπίδα γιά τό μέλλον τοῦ Ἄθω», μοῦ ἔλεγαν, ἀλλά ἕνας νεαρός μοναχός συμπλήρωσε: «ναί, εἶναι καί ἡ Ἀθωνιάδα μία ἐλπίδα, ὅμως ἱκανός ἀριθμός μαθητῶν, λόγῳ τῆς ἡλικίας καί τῶν δοκιμασιῶν, δέν παραμένουν». Ἡ μεγαλύτερη ἐλπίδα τοῦ Ἄθω, στηρίζεται στούς νέους πού ἔρχονται μέ τελεία προετοιμασία, ἀπόφοιτοι ἀνωτέρων καί ἀνωτάτων σχολῶν, γιατί τό μέλλον τῆς Ἐκκλησίας ἀνήκει στούς μορφωμένους ἀνθρώπους, ἀνθρώπους πλέον ὡρίμους καί ἀποφασισμένους, οἱ ὁποῖοι γνωρίζουν τί ἀκριβῶς θέλουν καί ποιός εἶναι ὁ σκοπός τῆς ζωῆς των».

Ρωτώντας ἕνα μοναχό γιατί οἱ νέοι πού ἔρχονται ἀποφεύγουν τίς ἰδιόρρυθμες μονές, μοῦ ἀπήντησε ἁπλᾶ: «Ὁ τρόπος ζωῆς των δέν μᾶς τραβᾶ, γιατί δέν ὑπάρχει κάτι μέ τό ὁποῖον  μποροῦμε νά κορέσουμε τήν δίψα μας». Αὐτή ἡ ἀπάντησι μοῦ φάνηκε πολύ ἁπλή καί οὐσιαστική. Ἡ προτίμησι γιά τήν κοινοβιακή ζωή φανερώνει ὅτι αὐτός ὁ τρόπος ζωῆς δέν εἶναι μόνο ἕνας τρόπος ζωῆς ἀνάμεσα στούς ἄλλους.

 Οἱ ἄνθρωποι ἀνακαλύπτουν μόνοι τους τίς ἀρετές τῆς κοινοβιακῆς ζωῆς. Μεγάλοι ἱδρυτές καί θεμελιωτές τῆς κοινοβιακῆς ζωῆς, ὅπως: Ὅσιος Παχώμιος, Μέγας Βασίλειος, Ὅσιος Θεόδωρος Στουδίτης κ. ἄ., ὅλοι ἔδειξαν πόσο δυνατά θεμέλια θεϊκά καί ἀνθρώπινα ἔχει ἡ κοινοβιακή μοναχική ζωή. Εἶναι ζωντανή εἰκόνα τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινωνίας, τόπος ἰδανικός τῆς χριστιανικῆς τελειώσεως, ὁδός εὔκολη καί σίγουρη πρός σωτηρίαν, τόπος εὐνοϊκός γιά τήν αὔξησι τῶν μεγάλων χριστιανικῶν ἀρετῶν: τῆς ταπεινώσεως καί τῆς ἀγάπης, μίμησις τῆς ἀγγελικῆς πολιτείας, πρόγευσις τῆς ζωῆς τοῦ μέλλοντος αἰῶνος.

Ἡ ὁμαδική ζωή στό κοινόβιο εἶναι περισσότερο τελεία, γιατί ἔχει ἐξασφαλισμένη τήν παρουσία τοῦ Θεοῦ στό μέσον της. Εἶναι περισσότερο βέβαιη καί περισσότερο εὔκολη, γιατί ἀκατάπαυστα ἔχει τό παράδειγμα καί τήν βοήθεια τοῦ διπλανοῦ ἀδελφοῦ καί τόν συμβουλευτικό λόγο τοῦ Γέροντος. Ἑπομένως ἡ σωτηρία κερδίζεται μέ πολλή νουθεσία, ἐνῶ οἱ «χωρίς νουθεσία πέφτουν σάν τά φύλλα». Ἐδῶ νομίζω πώς ἔχει τό νόημά της ἡ προτίμησις τῶν νέων πού ἔρχονται στίς μονές γιά τήν κοινοβιακή ζωή.

Ἡ ἀνθρωπότητα καί ὁ χριστιανικός κόσμος ἔχει κάνει πολλά ἀπατηλά πειράματα καί δέν θέλει πλέον νά παίζη μέ τήν ὕπαρξί του. Ἀπ᾿ ἐδῶ εἶναι ἀνάγκη νά ἀγκυροβολήσουμε οὐσιαστικά σέ πραγματικότητες θεμελιακές καί σίγουρες.

 Ἡ κοινοβιακή ζωή εἶναι μία τέτοια πραγματικότητα.

Ἡ παρουσία τῆς Ἐκκλησίας (ναοῦ) στό μέσον τοῦ ὁποιουδήποτε μοναχικοῦ περιβάλλοντος μᾶς λέει ξεκάθαρα ὅτι τό κέντρο βάρους της εἶναι ἡ λειτουργική ζωή τῶν μοναχῶν, πού βιώνεται νύκτα καί ἡμέρα, παρόμοια μ᾿ αὐτή τῶν ἀγγέλων τοῦ οὐρανοῦ, ἀπ᾿ ὅπου πῆρε καί τό ὄνομά της «ἀγγελική ζωή».

Ἡ λειτουργκή ζωή εἶναι γιά τόν μοναχό δύναμι καί πέτρα δοκιμασίας, καθρέπτης τοῦ μοναχοῦ, καθώς λέγει ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος, πού, ἑπομένως, σ᾿ αὐτή ὁ μοναχός βλέπει τόν ἐσωτερικό του κόσμο καί μ᾿ αὐτή ἀνυψώνεται στήν ἀγγελική κατάστασι.

Ἡ ἀκολουθία τῆς Λειτουργίας πρέπει νά γίνεται, ὅπως μᾶς προτρέπει ἡ ἴδια ἡ Ἐκκλησία, κατά τήν ὥρα τῆς προσεγγίσεως στά ἅγια Μυστήρια: «Μετά φόβου Θεοῦ, πίστεως καί ἀγάπης». Μέ βαθειά συντριβή μπροστά στόν ἀχώρητο Θεό, μέ ὅλη τήν βεβαιότητα ὅτι λαμβάνεις μέρος στό πιό νοερό καί ἀπεριχώρητο μυστήριο, μέ εὐλάβεια καί ἀγάπη βαθειά μπροστά στόν Θεό, ἀναγνωρίζοντας τά ὅσα μᾶς ἔχει δώσει.
Στό Ἀθωνιτικό μου προσκύνημα ἔλαβα μέρος κανονικά στίς ἅγιες Ἀκολουθίες καί ἰδιαίτερα στά Κοινόβια. Γιά μιά ἀπ᾿ αὐτές τίς μονές ἕνας ἀδελφός προσκυνητής σάν καί μένα μέ ρωτοῦσε: «Πῆγες στό τάδε μοναστήρι; Οἱ πατέρες ἀπό ἐκεῖ, μοῦ ἔλεγε συγκινημένος, λειτουργοῦν καί ψάλλουν σάν ἄγγελοι».

 Μοῦ ἔμεινε βαθειά τυπωμένη στήν ψυχή μου ἡ ἀτμόσφαιρα τῆς περισυλλογῆς καί ἐσωτερικότητος, τῆς μεγάλης ὁσιότητος καί εὐλαβείας μερικῶν μοναχῶν ἀπό ἕνα τέτοιο κοινόβιο. Δέν μπορῶ νά ξεχάσω τήν γεμάτη ἀπό εὐλάβεια εἰκόνα ἑνός μοναχοῦ, ὁ ὁποῖος μέ τό κεφάλι σκυφτό καί τά χέρια στό στῆθος, ἔλεγε ἀπό στήθους τούς Οἴκους τῶν Χαιρετισμῶν μποστά στήν εἰκόνα τῆς Θεομήτορος.

Ἦταν μιά ἐνσάρκωσι τῆς ἀθωνικῆς λειτουργικῆς προσευχῆς ἐνώπιον Ἐκείνης, πού πάντοτε προσεύχεται γιά ὅλο τό ἀνθρώπινο γένος. Αἰσθανόμαστε ὅτι αὐτή ἡ προσευχή φθάνει μπροστά στόν Κύριο «ὡς θυμίαμα», ὅπως λέγει ὁ Ψαλμωδός Δαβίδ.

Ἀπό τίς ὄμορφες φωνές, τά δεξιότεχνα ψαλσίματα, ἀπό τίς ἀρμονικές κινήσεις ἐκπέμπεται μιά μεγάλη δύναμις, τό πνεῦμα τῆς προσευχῆς. Προσευχόντουσαν οἱ ἄνθρωποι, προσευχόταν τό Ἅγιο Πνεῦμα στίς καρδιές τους, δέν μποροῦσες νά μή προσευχηθῆς. Μονομιᾶς αἰσθάνθηκα νά μεταφέρομαι σ᾿ ἄλλη πραγματικότητα, καθώς ὁμολογοῦμε στήν ἀκολουθία τοῦ ὄρθρου, «ἐν τῶ ναῶ ἑστῶτες τῆς δόξης σου, ἐν οὐρανῶ ἑστᾶναι νομίζομεν...».

Αὐτό εἶναι τό μεγάλο μυστήριο καί ἡ μεγάλη μεταμορφωτική δύναμις τῆς λειτουργικῆς ζωῆς. Εἶναι ἡ μεγάλη δύναμις καί ὁ δρόμος ἀνανεώσεως τῶν Ἀθωνικῶν κοινοβίων. Ἡ Λειτουργική ζωή, πού βιοῦται ὁλοκληρωτικά στόν καιρό τῆς Λατρείας καί συνεχίζεται ἔξω ἀπό τόν ναό, ἀποβαίνει ἕνας τρόπος ζωῆς ὁλοκλήρου τοῦ κοινοβίου, γίνεται μία ἀδιάκοπη Λειτουργία. Ὁ ἄνθρωπος κουρδίζεται, ὅπως ἕνα μουσικό ὄργανο σέ μιά ὀρχήστρα, στήν μεγάλη λειτουργία τοῦ κόσμου, -γιά τήν ὁποία θεολογεῖ ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής,-ὅπου ὁλόκληρη ἡ δημιουργία λειτουργεῖ τήν μυστική λειτουργία τῆς ὑπάρξεώς της.

Σάν φυσική συνέπεια τοῦ ἐκτεταμένου λειτουργικοῦ βιώματος συνάντησα σέ μερικές Ἀθωνικές μονές ἕνα ἄλλο γεγονός πάλι πολύ ἔντονο: ὁ διακαής πόθος πολλῶν νέων μοναχῶν στό νά πλησιάζουν, ὅσο τό δυνατόν συχνότερα τά Ἅγια Μυστήρια. Οἱ γεροντότεροι πατέρες δέν βλέπουν πάντα μέ καλό μάτι αὐτό τό πρᾶγμα. Συνέβησαν καί στό παρελθόν παρόμοιες τέτοιες στάσεις στόν Ἄθω, οἱ ὁποῖες ὡδήγησαν σέ διαμάχες.

Ἡ θέσις τῶν γερόντων δέν εἶναι ἀστήρικτη. Ἡ Ὀρθόδοξη ἐκκλησιαστική Παράδοσις εἶναι ξεκαθαρισμένη καί ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος τό λέγει ἀποφασιστικά: «Οὔτε ἡ συχνή, οὔτε ἡ ἀραιή θεία Κοινωνία εἶναι ὠφέλιμη, ἀλλά ἡ ἀξία συμμετοχή». Ἀλλά  ἀξία σημαίνει ὑψηλή ἁγιότης, ὅπως καί ἡ ἰδία ἡ Ἐκκλησία μᾶς τό λέγει: «Πρόσχωμεν τά Ἅγια τοῖς Ἁγίοις». Ἡ ἀκρίβεια πάντοτε τῆς κανονικῆς καί πρακτικῆς Παραδόσεως τῆς Ὀρθοδοξίας, ἡ ὁποία γνωρίζει πόσο κλίνει ἡ ἀνθρώπινη φύσις πρός τά κάτω καί μέ πόσο μεγάλη καί δύσκολη προσπάθεια μπορεῖ νά σηκωθῆ γιά τά ὑψηλά, κρατεῖ μέ σταθερότητα τήν χρυσῆ ὁδό. «Προτίμα τήν ταπείνωσι τοῦ Τελώνου πού ἀνυψώνει, παρά τήν δικαιοσύνη τοῦ Φαρισαίου πού ταπεινώνει».

Ἀπό συζητήσεις πού ἔκαμα μέ μερικούς νεαρούς στόν Ἄθω, κατάλαβα ὅτι αὐτοί δέν βλέπουν τήν θεία Κοινωνία σάν μιά μαγική πρᾶξι, ἐξωτερική, καί ὅτι τολμοῦν νά πλησιάσουν, ὄχι χωρίς τήν ἁρμόζουσα καθαρότητα διά τῆς ἐξομολογήσεως, οὔτε χωρίς τήν πραγματοποίησι τοῦ κανόνος καί προετοιμασίας, ἀλλά ἀπό μιά βαθειά ψυχική ἀνάγκη καί ἀπό μεγάλη ἐσωτερική πεποίθησι.

Αἰσθάνονται ὅτι ἡ προσφορά των, ὅσο κι ἄν εἶναι πλήρης καί ὁ ζῆλος των, ὅσο τεταμένος κι ἄν εἶναι, εἶναι ἀνενέργητος χωρίς τήν ἐνεργητική παρουσία Αὐτοῦ, ὁ ὁποῖος «τά ἀσθενῆ θεραπεύει καί τά ἐλλείποντα ἀναπληροῖ».

Θυμοῦμαι ἀπό προσωπική μου ἐμπειρία τίς ἡμέρες πού ὁλόκληρο τό κοινόβιο συγκεντρωνόμασταν μπροστά στήν Ὡραία Πύλη γιά τήν Θεία Εὐχαριστία.

Μοῦ ἔμειναν γιά πάντα ὡς ἡμέρες μεγάλης ἑορτῆς καί οὐρανίου χαρᾶς καί βαθείας ψυχικῆς ἀνανεώσεως. Ἤμουνα βαθειά συγκλονισμένος κατά τό τέλος κάθε θείας Λειτουργίας στό Ἀθωνικό κοινόβιο, βλέποντας μιά μεγάλη τάξι νέων μοναχῶν νά πλησιάζη, μέ τά πρόσωπα ὠχρά καί μέ ἔντονα ζωγραφισμένο τόν φόβο τοῦ Θεοῦ, τό Ἅγιο Ποτήριο. Ὤ, τί οὐράνια ἀγαλίασις! Ὁ Χριστός εἶναι παρών, ζῆ ἀνάμεσά μας, χαίρεται μέ μᾶς, χαίρεται, γιατί ἔχει τόσους προσκεκλημένους στήν μυστική Του τράπεζα. «Ἡ τράπεζα γέμει, τρυφήσατε πάντες, οὐδείας μή μείνη πεινῶν».

Ἀλλά τό πλέον ἀξιοσημείωτο γεγονός πού συναντᾶται στόν Ἄθωνα καί τό ὁποῖο μπορεῖ νά ὁδηγήση σέ μιά ριζική ἀλλαγή, εἶναι ἡ παρουσία ἑνός ἱκανοῦ ἀριθμοῦ ἐκλεκτῶν Πατέρων, οἱ ὁποῖοι μέ τήν προσωπική ζωή καί μαρτυρία τους θά προσφέρουν μέ τήν σειρά τους στήν Ἐκκλησία τέκνα πνευματικά ἄξια τῆς ἀποστολῆς των. Εἶμαι βέβαιος πώς καμμιά φορά δέν ἔλειψαν ἀπό τόν Ἄθωνα τέτοια πνευματικά ἀναστήματα. Ὁ ἀριθμός τῶν ἑπτά ἐρημιτῶν, γνωστῶν μόνο στόν Θεό καί στά ἐρημικά φαράγγια τοῦ Ἄθωνος, πιστεύω ὅτι δέν ὠλιγόστευσε. Ὅμως αὐτή τήν φορά τό πρᾶγμα μοῦ φαίνεται διαφορετικώτερο.

Ἐδιάβασα τίς ἐντυπώσεις κάποιων προσκυνητῶν στόν Ἄθωνα, οἱ ὁποῖοι βλέποντας ἕνα μεγάλο πνευματικό γέροντα, νόμισαν ὅτι συναντήθηκαν μέ τόν ἅγιο Ἰσαάκ τόν Σῦρο. Ὄχι πολλά χρόνια ἀργότερα ἕνα ἀθωνικό μοναστήρι ἦταν στά πρόθυρα τῆς ἐρημώσεώς του, ὅμως μέ τόν ἐρχομό ἐδῶ ἑνός εὐλογημένου πατέρα μέ μερικούς ὑποτακτικούς, τό μοναστήρι μέσα σέ μικρό χρονικό διάστημα, ἄνθισε τόσο, ὥστε παρουσίασε καρπούς καί ἀπέβη ἕνα ἀπό τά πιό φημισμένα Ἀθωνικά κοινόβια.

Ἄκουσα ἀπό ξακουστούς πνευματικούς πατέρες, πού ἦσαν καλεσμένοι σέ διάφορα μέρη γιά τήν πνευματική καθοδήγησι, νά μοῦ διηγοῦνται μέ πόνο τήν ἐξαθλίωσι τῆς ἀνθρώπινης προσωπικότητος-εἰκόνος Θεοῦ-ἐξ αἰτίας τοῦ μεγάλου τουριστικοῦ ρεύματος, τό ὁποῖο ἔχει ἐπιδράσει ποικιλότροπα στίς μονές πού εὑρίσκονται στόν κόσμο.

Ὅμως  εἶναι παρήγορο, μοῦ εἶπαν, τό γεγονός ὅτι ἀρκετοί ἀπό τούς μοναχούς πατέρας πού εὑρίσκονται στόν κόσμο, ἐξοικειώθηκαν, ἀλλά μαζί μέ τά πνευματικά τους τέκνα, ἐγκατέλειψαν τήν κοσμική χαλαρότητα καί ἔφυγαν ἀναζητώντας στήν ἐρημιά τοῦ Ἄθωνος μιά αὐθεντική καί ἀληθινή ζωή.

Παρετήρησα βιβλία καί περιοδικά ὑψηλοῦ θεολογικοῦ καί πνευματικοῦ ἐπιπέδου, πού σκοπό ἔχουν νά μεταδώσουν στά πέρατα τοῦ κόσμου τό καθαρό φῶς τῆς Ὀρθοδόξου θεολογίας. Αὐτό τό γεγονός ἔχει μεγάλη σημασία. Γίνεται γνωστόν ὅτι ὁ Ὀρθόδοξος Μοναχισμός ἀνθίζει ἤ φθίνει ἀναλόγως μέ τό ἄν ἔχη ἤ τοῦ λείπουν πνευματικοί ὁδηγοί. Ἕνα ἀνθισμένο κοινόβιο προϋποθέτει τήν ὕπαρξι ἑνός ἁγιασμένου Γέροντος, ὅπως ἀκριβῶς ἕνας καλοκαλλιεργημένος ἀγρός προϋποθέτει τήν ὕπαρξι ἑνός καλοῦ γεωργοῦ. Ἡ παρουσία του στό κοινόβιο εἶναι μία ἀληθινή ἐγγύησι, κατά τήν ὁποία οἱ ἀδελφοί ἀκατάπαυστα διαμορφώνουν τήν προσωπικότητά τους.

Αὐτό εἶναι τό ἀποφασιστικό γεγονός, ἡ μεγαλύτερη ἐλπίδα τοῦ Ἄθωνος, ἡ παρουσία πολλῶν πνευματικῶν πατέρων, οἱ ὁποῖοι νά εἶναι σέ θέσι νά σώζωνται καί νά καθοδηγοῦν τούς ἄλλους στήν σωτηρία. Οἱ νέοι πού ἐπιθυμοῦν μία νέα ζωή, συγκεντρώνονται σάν γύρω ἀπό ἕνα μαγνήτη, ἐντασσόμενοι μέ ὅλο τόν ζῆλο στήν ὑπηρεσία τοῦ Θεοῦ. Εἶναι φυσικό ὅτι ὁ ζῆλος τῶν ἀρχαρίων εἶναι κἄπως διστακτικός καί ἀφώτιστος. Ὑπάρχει ὅμως ἡ ἐγγύησις μεγάλων πνευματικῶν πατέρων, οἱ ὁποῖοι θά τούς ὁδηγήσουν ἀκίνδυνα ἀπό τίς παγίδες ἐκ δεξιῶν καί ἐξ ἀριστερῶν, στήν στενή, ἀλλά καί σίγουρη ὁδό τῆς ὀρθοδόξου παραδόσεως.

Βασική ἀναγκαιότητα τοῦ ζωντανοῦ παραδείγματος γιά τήν πνευματική ζωή εἶναι ἡ πραγματοποίησις μιᾶς ἑνωμένης κοινότητος, σέ σχέσι μέ τήν ἀγάπη καί τόν διακαῆ πόθο, τήν πεῖνα, τήν δίψα, γιά τόν ἄρτο τῆς ζωῆς καί τό ποτήριον τῆς σωτηρίας καί γιά τό λειτουργικό βίωμα. Ἰδού μερικά ἀπό τά μεγάλα βιώματα τῆς ὀρθοδόξου χριστιανικῆς ζωῆς. Βιούμενα ὁλομελῶς στά πνευματικά κοινόβια τοῦ Ἄθω δικαιώνουν τήν ἐλπίδα μέ τήν ὁποία ὁ χριστιανικός κόσμος περιμένει ἀπάντησι ἀπό τό Ὄρος στά οὐσιαστικά καί σύγχρονα προβλήματα πού τήν βασανίζουν.

Ἀλλά παράλληλα μ᾿αὐτή τήν παγκόσμια ἀξία γιά τήν Χριστιανωσύνη, ὁ Ἄθως ἔχει μία ἰδιαίτερη ἀξία ξεχωριστή γιά τήν Ὀρθοδοξία.

Ὁ ὀρθόδοξος κόσμος διεσπαρμένος στά πέρατα τῆς οἰκουμένης, κατά φυσκό τρόπο, παρουσιάζεται σάν μιά ἑνότητα στήν ποικιλία. Δέν ἔχει τήν ἐξωτερική ἑνότητα τοῦ Καθολικισμοῦ. Οἱ πολλοί ὀρθόδοξοι λαοί εἶναι συνδεδεμένοι μεταξύ τους μέ πολλαπλές ψυχικές σχέσεις. Ἡ συμμετοχή τοῦ ὀρθοδόξου μοναχισμοῦ καί ἰδιαίτερα τοῦ ἀθωνικοῦ σ᾿ αὐτή τήν ἄποψι εἶναι πολύ μεγάλη.

Ὁ Ἄθως ἦταν καί εἶναι ὁ τόπος συναντήσεως ὅλων τῶν ὀρθοδόξων λαῶν, ὁ τόπος ὅπου ἀπό αἰῶνες ζοῦν μαζί Ἕλληνες, Ρουμᾶνοι, Βούλγαροι, Ρῶσσοι καί Σλαῦοι σέ μιά στενή πνευματική ἑνότητα, πού ξεπερνᾶ τά ἐθνικά σύνορα. Ἐν Χριστῶ δέν ὑπάρχει Ἕλληνας καί Ἰουδαῖος. Διά τῶν ἀντιπροσώπων τῶν μοναχῶν, οἱ ὀρθόδοξοι λαοί συναντήθηκαν στόν Ἄθωνα μέσα σέ μιά βιωματική ἕνωσι πίστεως καί ἐλπίδος, μαρτυροῦντες ἔτσι τήν βαθειά καί ὀργανική τους ἕνωσι. Ἀπό ἐδῶ ἀκτινοβόλησε ἐπίσης ἀκατάπαυστα πρός ὅλους τούς ὀρθοδόξους λαούς τό φῶς τῆς ἑνοποιήσεως τοῦ ἐκπολιτισμοῦ καί τῆς σωτηριώδους ἐπενεργείας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Ἀπ᾿ αὐτή τήν ἄποψι ὁ προορισμός τοῦ Ἄθω εἶναι μιά μεγάλη καί παρήγορη ἐλπίδα γιά τήν Ὀρθοδοξία. Ἄν μερικές φορές, σέ ὡρισμένες ὀρθόδοξες χῶρες ἡ χριστιανική καί πνευματική ζωή δέν μπόρεσε νά ἀναπτυχθῆ πνευματικά, ἐξ αἰτίας τῶν ἑκάστοτε δυσμενῶν συνθηκῶν, ὁ Ἄθως ἦτο τό καταφύγιο ἀπ᾿ ὅπου ματαδιδόταν ἡ ἄσβεστη φλόγα τῆς πνευματικότητος, μέχρις ὅτου καλλίτεροι καιροί ἤθελαν ἐπιτρέψει τήν ἐξ ὁλοκλήρου ἐπαναφορά τῆς Ὀρθοδόξου Κοινότητος. Πόσο ἀξιοσημείωτη γιά τήν ζωή τῆς Ὀρθοδοξίας εἶναι αὐτή ἡ προσφορά τοῦ Ἄθω, δέν εἶναι ἀνάγκη νά ἀναπτύξουμε περισσότερο.
Στήν ἱστορία μιᾶς χιλιετηρίδος καί πλέον ὁ Ἄθως ἐμαστίζετο ὄχι μόνον ἀπό ἄγριες καιρικές συνθῆκες, ἀλλά καί ἀπό ἀοράτους πολέμους ἐναντίον τοῦ  μοναχισμοῦ. Αὐτοί οἱ ἀόρατοι πόλεμοι εἶναι περισσότερον φοβεροί ἀπό τούς συγχρόνους ἀτομικούς πολέμους. Θεμελιωμένος ὅμως πάνω στήν ἀκλόνητη πέτρα,-τόν Χριστόν-ὁ Ἄθως κατώρθωσε νά διασώση τήν ὀμορφιά καί τήν παρθενικότητά του.

Ἡ προστασία τῆς Θεοτόκου δέν τοῦ ἔλειψε καμμιά φορά καί δέν ἔπαυσε νά εἶναι γιά τήν Χριστιανωσύνη φάρος πνευματικός, στεφανωμένος μέ τό θαβώρειο φῶς. Ἄν καί ὑπάρχη πολλή δουλειά ἀκόμη στό θαυμάσιο αὐτό Περιβόλι τῆς Παναγίας, σημεῖα ἀνανεώσεως πού συνάντησα στό ταπεινό μου ἀθωνικό προσκύνημα καί γιά τά ὁποῖα ἀναφέρθηκα πάρα πολύ σύντομα, μᾶς γεμίζουν τίς καρδιές ἀπό ἐμπιστοσύνη καί ἐλπίδα, ὅτι μέ τήν βοήθεια τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ, τῆς πανακηράτου Μητρός Του, Μεγάλης τοῦ Ὄρους Ἡγουμένης καί μέ τίς εὐχές τῶν ἀναριθμήτων ὁσίων Ἀθωνιτῶν Πατέρων, ὁ Ἄθως θά μείνη παντοτεινά ἡ πιό καθαρή ἔκφρασις τῆς Ὀρθοδοξίας καί θά ἐκπληρώνη τόν μεγάλο προορισμό του, σάν φάρος φωτεινός πάνω στήν χειμαζόμενη θάλασσα τῆς ζωῆς σάν ἀδιάψευστος μεσίτης πρός τόν Θεό γιά τήν σωτηρία τοῦ κόσμου.

***

Μετάφρασις ἀπό μοναχό Δαμασκηνό Γρηγοριάτη.