Κατάκριση-Το σύνδρομο της αυτοδιοίκηση

Μή γίνεσθε φρόνιμοι παρ' έαυτοϊς» (Ρωμ. 12,17).Ή κατάκριση είναι ή πιο κακή συνή­θεια των καθημερινών μας σχέσε­ων,άφού πολύ εύκολα και πολλές φορές με διάθεση κακότητας και καχυποψίας οί πράξεις των διπλανών μας γίνονται αντικείμενο της αμφισβήτησης καί της κριτικής μας.Ο'Αγ.Ιωάννης της Κλίμακας ερμηνεύοντας την ανθρώπινη αυτή συμπεριφορά την ορίζει ως «γέννη­μα μίσους, ασθένεια λεπτή, αλλά καί παχειά βδέλλα, κρυμμένη καί αφανή, πού απορροφά καί εξαφανί­ζει το αίμα της αγάπης». Όποιος δηλαδή κατακρίνει τον άλλο, στην ουσία είναι πνευματικά άρρωστος καί νικημένος από το πάθος της μνησικακίας. Βασικό γνώρισμα των μνησίκακων καί φθονερών ανθρώ­πων τονίζει πάλι ό άγ. Ιωάννης εί­ναι ότι «τις διδασκαλίες, τα πράγ­ματα ή τα κατορθώματα τα κατηγο­ρούν καί τα διαβάλλουν με ευχαρί­στηση καί ευκολία (νικημένοι) κα­ταποντισμένοι άθλια από το πνεύμα του μίσους». Στό μίσος καί στην εγωιστική μας διάθεση κρύβεται ακριβώς ή ρίζα αυτού του κάκου.

Εμβαθύνοντας περισσότερο στην κατακριτική μας συμπεριφορά πρέπει να τονισθεί ότι οι κρίσεις μας πολλές φορές στηρίζονται στα φαι­νόμενα, χωρίς να λαμβάνουμε κα­θόλου υπόψη τον παράγοντα πρό­θεση. Παρασυρόμαστε από τίς πρώτες εκτιμήσεις μιας πράξης ή από τη φαινομενική πλευρά της συ­μπεριφοράς των άλλων. Αγνοούμε ότι είναι πολύ εύκολο να κάνουμε λάθος στις κρίσεις μας καί να γίνου­με άδικοι.Ο 'Αγιος Νικήτας Στηθάτος τονίζει ότι «όταν με την πνευμα­τική μας τεμπελιά επιτρέπουμε στους άλλους να ψιθυρίζουν στα αυτιά μας διάφορες υπόνοιες για τους αδελφούς μας, τότε οι δαίμο­νες καταφέρνουν να μας κάνουν να κατακρίνουμε όχι μόνο τους απλούς αδελφούς» αλλά καί τους τέλειους στην αρετή» 

Επί πλέον ή αντιμετώπιση των σφαλμάτων των άλλων ως παραβά­σεις κάποιου κώδικα συμπεριφο­ράς κι όχι ως προσωπικές αστοχίες μας κάνει σκληρούς καί άτεγκτους απέναντι τους· αντί να λυπηθούμε γι΄ αυτό πού έγινε καί να αισθαν­θούμε τη συνυπευθυνότητα μας στίς αμαρτίες των άλλων μια συν­υπευθυνότητα πού «οφείλεται στο γεγονός, ότι όλοι μας αποτελούμε μία οργανική ενότητα. 

Ή ενότητα αυτή είναι το σώμα του Χριστού, δηλαδή ή Εκκλησία. Ή προσβολή όμως του αδελφού, πού γίνεται με την κατάκριση καί την καταλαλιά αποτελεί προσβολή εναντίον του Χριστού, γιατί με τη συμπεριφορά αυτή απορρίπτεται ένα μέλος του» (Ηλία Βουλγαράκη, Σύ τί κρίνεις τον αδελφό σου, Αθήναι 1979, σ.53). 

Για το διπλανό σου πού άμαρτάνει στέναξε- γράφει ό άγ. Νεϊλος Άγκυρας- για να μπορέσεις να στενάξεις καί για τον εαυτό σου. Όλοι είμαστε υπεύθυνοι για τίς αμαρτίες 

Εκείνο όμως πού μας ωθεί πε­ρισσότερο στην κατάκριση είναι ή ψεύτικη χριστιανική ζωή καί ή υπο­κριτική καθαρότητα μας. Την αρχήν «προσέχωμεν έαυτοίς,καί άλλοις ου σκώψωμεν» (Νείλου Επισκόπου καί μάρτυρος) πολλοί εύκολα την ξεχνούμε. Έτσι σε μία προσπάθεια να καλύψουμε την εσωτερική μας ανεπάρκεια καί μπροστά στο φόβο να αντιμετωπί­σουμε τον εσωτερικό μας κόσμο, βρίσκουμε ως διέξοδο τον αύτοθαυμασμό, την αύτοδικαίωση καί τη σπίλωση της προσωπικότητας του άλλου.

«Είδα μερικούς, επισημαίνει πάλι ό άγ. Ιωάννης της Κλίμακας, οι όποιοι μυστικά καί κρυφά δια­πράττουν σοβαρότατα αμαρτήματα, καί στηριζόμενοι στην υποκριτική καθαρότητα τους, επιτιμούν με αυ­στηρότητα αυτούς πού υποπίπτουν σε μικρά σφάλματα, τα όποια καί φανερώνουν».

Σέ τελική ανάλυση ή κατά των άλλων κρίση ως «αναιδής αρπαγή του δικαιώματος του Θεού» γίνεται «της ιδίας ψυχής όλεθρος» καί τραυματίζει την κοινωνία της αγά­πης. Ταυτόχρονα μας οδηγεί στα ϊδια σφάλματα, για τα όποια κατακρίναμε τον άλλο. 

Ο ασφαλέστερος όμως δρόμος για να ξεπερασθεί το σύν­δρομο αυτό της αύτοδικαίωσης είναι ό δρόμος της αυτογνωσίας καί της ταπεινοφροσύνης. «Διότι όποιος αφαιρέσει το περικάλυμμα της φι­λαυτίας καί ιδεί με ακρίβεια τα ιδικά του κακά, για τίποτε άλλο δεν θα φροντίσει πλέον στη ζωή του, αναλο­γιζόμενος ότι ό χρόνος της ζωής του δεν του επαρκεί για να πενθήσει τίς δίκες του αμαρτίες» (άγ. Ιωάννης της Κλίμακος).

του Παναγιώτη Ι.Σκαλτσή Καθηγητή της Θεολογίας του Α.Π.Θ.